Hidrolik Pompalar, dairesel veya lineer hareketle oluşan mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye çeviren ürünlerdir. Mekanik enerjiyi üreten kısım dairesel hareket üreten bir içten yanmalı motor, bir elektrik motoru veya bir pnömatik motor olabileceği gibi lineer hareketle üretildiği durumlarda bir el pompası veya gerekli hallerde daha ilkel herhangi bir yöntem olabilir.
Popüler hidrolik pompa çeşitleri; Dıştan Dişli Pompalar, İçten Dişli Pompalar, Pistonlu Pompalar, Paletli (Kanatlı) Pompalar, Vidalı Pompalar ve El Pompaları olarak sıralanabilir.
Pompaların temel prensibi, pompanın dönen veya lineer çalışan kısmına verilen mekanik enerji sayesinde emiş hattı yani yağın giriş yaptığı kısımda oluşan vakumla yağın pompa içerisine girmesi sonrası basınç hattı yani yağın çıkış yaptığı kısma doğru yönelmesi doğrultusunda aktarılması ve bu yağın hidrolik devre içine devam ettiği zaman gidecek başka bir alan bulunmamasından dolayı sıkışması sağlanarak basınç oluşturmasıdır. Yağ ne kadar güçlü sıkıştırılırsa o kadar yüksek basınç oluşur. Bununla birlikte yağ ne kadar çok ve hızlı transfer edilirse o kadar fazla iş yapması sağlanır.
Her bir pompanın kendine has yapısı ve üstünlük sağlayan özellikleri bulunur. Ayrıca sabit veya değişken akış (debi) sunan pompalara ilaveten basınç veya güç regülasyonu sunabilen ek özellikler de içerebilirler.
Hidrolik Pompalar her sektörde kullanır ancak yoğun olarak Demir-Çelik Endüstrisi; Askeri Makina, Ekipman ve Mobil Araçlar; Gıda Üretim ve İşleme Makinaları; Tarımcılık, Tarım İş Makinaları ve Mobil Araçlar; Kereste, Ağaç Üretim ve İşleme Makinaları vs. gibi çeşitlendirilebilir.
Hidrolik pompalar çeşitli modellerde üretilmektedir ve her model farklı kullanım alanlarına hitap etmektedir. Dişli pompalar, kanatlı pompalar ve pistonlu pompalar en yaygın kullanılan hidrolik pompa modelleri arasındadır. Dişli pompalar, basit yapıları ve dayanıklılıkları sayesinde sık tercih edilirken, kanatlı pompalar daha sessiz çalışmaları ve yüksek verimlilikleri ile öne çıkar. Pistonlu pompalar ise yüksek basınçlı uygulamalar için idealdir ve genellikle endüstriyel makineler ile mobil ekipmanlarda kullanılır. Hangi modelin seçileceği, sistemin ihtiyaç duyduğu basınç ve debi gibi teknik gereksinimlere bağlıdır.
Bu pompalar bir gövde içerisinde çalışan iki dişlinin, emilen yağı dişlilerin dışından dolaştırarak basınç hattına gönderdiği için bu ismi almışlardır. Dişli tipleri Düz Dişli, Helisel Dişli veya V Dişli olabilir. En ekonomik olanı düz dişli tipidir. Gövde içinde imalat kalitesine göre oldukça boşluksuz çalışan bu dişliler, emiş ve basınç hattındaki basınç farkından dolayı yüksek bir kuvvete maruz kaldığından aşınmasının asgari düzeyde olması için emiş hattına bağlı yağlama kanallarıyla mil ve yatakların yağlanması sağlanır. Pompa giriş çıkışları tersyönde yapıldığı yani emiş hattı basınç hattı zannedilip bağlandığında ve bu doğrultuda hareket verilerek çalıştırıldığında bu yağlama kanalları emiş tarafına bağlı olduğu için pompanın mil keçesi bu basınca dayanamayıp patlamasına neden olunacaktır. Dolayısı ile pompa bağlantı ve çalıştırılma yönü önemlidir. Pompa debisi dişli büyüklüğü ile belirlenir.Genelde yaklaşık olarak 1cc ile 240 cc arasında deplasmanda üretilirler ve nominal 280 bar’a kadar basınç oluşturabilirler. Gövdesi sfero döküm olanlar daha hafif olan alüminyum olanlara göre daha yüksek basınçlara çıkabilirler. Oldukça gürültülü bir pompa modelidir.Tandem olarak da bağlanarak kullanabilirler.
Bu pompalar biri içten diğeri dıştan açılmış iki dişliden dıştan açılmış olanın tahrik elemanı tarafından döndürülmesiyle diğerini bir gövde içinde hareket ettirerek yağı transfer ederler.Bazı üreticilerde iki dişli arasında yarım ay şeklinde bir parça da bulunabilir ancak bu parça iç içe çalışan bu dişliler arasında tasarımdan dolayı bulunabilecek boşluğu kapatarak emiş ve basınç hattını ayırmak ve aynı zamanda dişlileri kendi aralarında yataklamak için de kullanılır. Oldukça sessiz çalışabilen bu pompalar 3cc ile 250cc arasında deplasmanda üretilirler ve nominal 330 bar’a kadar basınç oluşturabilirler. Dıştan dişli pompalara göre daha pahalıdırlar. Tandem olarak da bağlanarak kullanabilirler.
Bu pompalar, içerisinde bulunan küçük pistonların bir silindir içinde ileri geri hareketi doğrultusunda basınç oluştururlar. Eksenel Pistonlu Pompalar veya Radyal Pistonlu Pompalar olarak 2’ye ayrılırlar. Eksenel pistonlu pompalarda pistonlar, pompa eksenine paralel olarak konumlandırılmıştır ve eğik konumlarından dolayı her biri bir diğerinden geride bulunduğuiçin odacıklara dolan yağı sırayla basınç hattına göndererek sistemi basınçlandırırlar. Radyal pistonlu pompalar ise pompa eksenine 90 derece dik konumda bulunurlar ve eksenel pistonlu pompalara nispeten oldukça yüksek basınç oluşturabilen pompalardır. Sabit ve değişken deplasmanlı olarak üretilen modelleri bulunur, ayrıca basınç ve güç ile türevleri olarak bulunan ek özelliklere de sahiptirler. Eksenel pistonlu pompalar 420 bar civarına kadar basınç üretebilirken eksenel pistonlu pompalar 700 bar’lara kadar çıkabilirler. Tandem olarak da bağlanarak kullanabilirken aynı zamanda dişli pompa eklenebilen modelleri de bulunur.
Bu pompalar, aynı radyal pistonlu pompalara benzer şekilde pompa eksenine 90 derece dik vaziyette konumlandırılış birkaç kanatın (plaka) dairesel ve gövde ekseninden kaçık vaziyette döndürülerek bulundukları yuvadan pompa gövdesine doğru oluşan merkezkaç kuvveti etkisiyle savrulup temas ederek çalışmasıyla geniş alandan dar alana doğru yağın ilerlemesi ve nihayetinde sıkışmasını sağlayarak basınç oluşturan pompalardır. Sabit ve değişken deplasmanlı olarak üretilen modelleri bulunur. Oldukça sessiz çalışmalarının yanında pistonlu pompaların erişebileceği basınçları yakalamazlar. Fiyat olarak dişli pompalar ile pistonlu pompaların arasında seyrederler. Tandem olarak da bağlanarak kullanabilirler.
Bu pompalar, bir uzun kovan içerisinde 2 vidanın birlikte çalışmasıyla yağı transfer ederek basınç elde etmek için kullanılırlar. Vizkosite aralığı oldukça geniştir yani ince ve kalın yağlar için kullanılabilir. Çoğunlukla hidrolik devrelerde kalın yağla çalışılması gerektiğinde, soğutma ve transfer işleri ile filtrasyon sistemlerinde yaygın olarak kullanılır.
Bu pompalar, ufak bir pistonun uzun bir kol ile ileri geri hareket ettirilmesiyle manuel olarak yağ transferi ve basınç oluşturmak için kullanılır. Emiş ve basma portlarında bulunan çekvalfler ilgili hareketin yapılması esnasında yağın geri kaçmasını engeller. Çoğunlukla tüm diğer pompa çeşitlerinin kullanılamadığı Exproof ortamlar ile bu pompa çeşitlerinin arıza yapması durumunda tedbir seçeneği olarak kullanılırlar. Ayrıca yüksek basınçlara çıkabildiklerinden test amaçlı basınç oluşturmak için de iyi bir seçenektir. İnsan gücüne dayandığından endüstride yaygın olarak 12-45cc gibi küçük debilerle çalışma yapılmaktadır.
Hidrolik pompa fiyatları, pompanın modeli, markası ve teknik özelliklerine göre değişiklik gösterir. Dişli pompalar genellikle daha uygun fiyatlı olup, daha basit bir yapıya sahiptir. Kanatlı ve pistonlu pompalar ise daha karmaşık yapıları nedeniyle fiyat olarak daha yüksektir. Pompanın basınç kapasitesi, malzeme kalitesi ve debisi de fiyatları etkileyen diğer önemli faktörler arasındadır. Genelde daha düşük fiyatlı pompalar, kısa vadede ekonomik görünse de uzun vadede bakım ve yedek parça masrafları ile daha maliyetli hale gelebilir. Bu nedenle, fiyatın yanı sıra pompanın performansı ve uzun ömürlülüğü de dikkate alınmalıdır.
Hidrolik pompalar, çok çeşitli sektörlerde geniş bir kullanım alanına sahiptir. İnşaat makineleri, tarım araçları, otomotiv sektörü ve endüstriyel ekipmanlar hidrolik pompaların sıklıkla kullanıldığı alanlar arasında yer alır. Bunun dışında, hidrolik presler, vinçler, iş makineleri, gemi inşası ve petrokimya endüstrisi gibi ağır yük taşıma ve hassasiyet gerektiren uygulamalarda da yaygın olarak tercih edilir. Hidrolik pompaların bu kadar geniş bir kullanım alanına sahip olmasının nedeni, yüksek basınç gerektiren sistemler için ideal çözümler sunmaları ve güvenilir performans sergilemeleridir.
Hidrolik pompa sektöründe birçok kaliteli ve güvenilir marka bulunmaktadır. ARGO-HYTOS, hidrolik sistemler için yenilikçi çözümler sunan ve yüksek performanslı ürünleri ile tanınan bir markadır. GEM-FA ise özellikle dayanıklı, uzun ömürlü ve ekonomik ürünleriyle ve endüstriyel uygulamalarda sıklıkla tercih edilir. FOX, kaliteli ürünleri ve geniş ürün yelpazesi ile hidrolik sistemlerde güvenilir bir alternatif sunar. FILTREC ise hidrolik filtreleme sistemleri konusunda uzmanlaşmış bir markadır ve hidrolik pompaların verimli çalışmasını destekleyen çözümler sunar. Bu markalar, sektördeki farklı ihtiyaçlara yönelik çözümler sunarak, güvenilir performans ve uzun ömür sağlar.
